જિલ્લા પ્રોફાઇલ

જિલ્લા પ્રોફાઇલ
ભરૂચ એક પ્રાચીન શહેર છે અને તે ભારતનો બીજો સૌથી જૂનો શહેર છે. તે નર્મદાના પવિત્ર નદી કાંઠે વિકસાવવામાં આવ્યું છે. ભરૂચની શરૂઆતમાં ‘શ્રી નગર’, ‘ભરૂગુચ્છ’, ‘ભરૂકુચ’, ‘બારૂગાઝા’, ‘ભરૂતચ’ તરીકે ઘણા બધા નામો છે અને આખરે તે “ભરૂચ” તરીકે સેટ થયું હતું. બ્રિટિશરો તેને ‘ભડોચ’, ‘ભડુચ’, ‘બ્રૉચ’, વગેરે તરીકે ઓળખાવે છે.

ભરૂચનો ઇતિહાસ
ભરૂચનો ઉલ્લેખ હિંદુ ધર્મના પૌરાણિક ગ્રંથોમાં ‘મત્સ્ય પુરાણ’, ‘બ્રહ્મ પૂરાણ’ અને ‘માર્કન્ડે પુરાણ’ જેવા છે. ભરૂચને ‘મહાભારત’ ની ‘સભા પર્વ’ અને ‘ભાગવત પુરાણ’ માં ‘ભરૂુકચ’ તરીકે ‘ભરુકચ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ‘રેવા ખાંડ’ ના ‘સ્કંદ પુરાણ’ અનુસાર, ભ્રામપુત્ર મહર્ષિ ભૃગુરુશીએ ગુજરાતી કૅલેન્ડર મુજબ ‘સંવતાર મગ સુદંચમ’ દિવસે નર્મદા નદીના કાંઠે કાચની પાછળ આ શહેરની સ્થાપના કરી હતી. પહેલી એડીમાં, ભરૂચ એક વિશાળ પ્રાંત અને પશ્ચિમી ભારતનું સૌથી મોટું બંદર હતું. ઈરાન, રોમ, ઇજિપ્ત, અરબસ્તાન, ચીન અને સિલોન (શ્રિલંકા) સાથે વ્યવહાર કરવા માટે બ્રિટિશરો દ્વારા આ બંદર પરનો સમગ્ર વ્યાપારી આયાત નિકાસ વ્યવસાય ચલાવવામાં આવ્યો હતો.

ભૂગોળ
ભરૂચ 15 મીટરની સરેરાશ ઊંચાઇ સાથે 21.7 ° એન 72.97 ° ઇ પર સ્થિત છે. ભરૂચ નર્મદા નદીના કાંઠે સ્થિત ગુજરાતના પોર્ટ શહેર પણ છે. ભરૂચ ઉત્તરમાં વડોદરા, પૂર્વમાં નર્મદા વડોદરા અને દક્ષિણમાં સુરત વડોદરાથી ઘેરાયેલું છે. ખંભાતની ખાડી તેની પશ્ચિમ તરફ છે.

ભરૂચનું આબોહવા
ભરૂચને ઉષ્ણકટિબંધીય savanna વાતાવરણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને તેના હવામાન મજબૂત અરબી સમુદ્ર દ્વારા નિયંત્રિત છે. ઉનાળાની સીઝન માર્ચની શરૂઆતમાં શરૂ થાય છે અને જૂનમાં સમાપ્ત થાય છે. સૌથી ગરમ મહિનાઓ એપ્રિલ અને મે છે જ્યારે સરેરાશ મહત્તમ તાપમાન આશરે 40 ડિગ્રી સેલ્સિયસ હોય છે.

ચોમાસાની મોસમ પછીથી જૂન મહિનામાં શરૂ થાય છે અને તે લગભગ 800 મીલીમીટર મેળવે છે જે સપ્ટેમ્બરના અંત સુધીમાં 31 ઇંચ વરસાદ છે. આ મહિના દરમિયાન સરેરાશ મહત્તમ તાપમાન આશરે 32 ડિગ્રી સેલ્સિયસ (90 ડિગ્રી ફેરનહીટ) છે. ઑક્ટોબરના અંતમાં નવેમ્બરના અંત સુધીમાં તાપમાન ફરી શરૂ થાય છે, જે પછી શિયાળો શરૂ થાય છે. શિયાળો ડિસેમ્બરમાં શરૂ થાય છે અને ફેબ્રુઆરીના અંત સુધી ચાલે છે, જેમાં સરેરાશ તાપમાન આશરે 23 ડિગ્રી સે. (73 ડિગ્રી ફેરનહીટ) હોય છે.

ભારે વરસાદી વરસાદને લીધે ભરૂચ નર્મદા બેસિન વિસ્તારમાં ઘણી વાર પૂર આવે છે. જોકે, નર્મદા ડેમના નિર્માણ પછી પૂર નિયંત્રણમાં આવ્યું છે.

ભરૂચની જિલ્લા વસ્તી
2011 ની વસતી ગણતરી મુજબ ભરૂચની વસ્તી 1,550,822 છે. ભરૂચની વસ્તી ગીચતા ચોરસ કિલોમીટર દીઠ 238 રહેવાસીઓ છે. 2001-2011 ના દાયકામાં 13.14% ની વસ્તીએ વસ્તી વૃદ્ધિ દર જોયો છે. ભરૂચનો જાતિ ગુણોત્તર 83.03% ની સાક્ષરતા દર સાથે દરેક 1000 પુરુષો માટે 924 માદા છે.

ભરૂચમાં બહુમતી મુસ્લિમ વસ્તી છે. કુલ વસ્તીના મુસ્લિમોમાં 57% છે. ભરૂચમાં હિન્દુઓની નોંધપાત્ર લઘુમતી છે. ભરૂચમાં મુસ્લિમ વોહરા પટેલ સમુદાય પણ મોટી સંખ્યામાં જોઇ શકાય છે.

ભરૂચમાં નદીઓ
નર્મદા નદીને રીવા પણ કહેવામાં આવે છે, તે ભરૂચમાં વહેતી એકમાત્ર નદી છે. તે ભારતની પાંચમી સૌથી લાંબી નદી છે અને ત્રીજી સૌથી લાંબી નદી છે જે સંપૂર્ણ રીતે ભારતની અંદર વહે છે. નર્મદાને હિન્દુઓ દ્વારા ભારતની પાંચ પવિત્ર નદીઓમાંનું એક ગણવામાં આવે છે. ઉત્તર ભારત અને દક્ષિણ ભારત વચ્ચે નર્મદા નદી દ્વારા પરંપરાગત સરહદ રચાય છે કારણ કે તે 1,312 કિમીની લંબાઈથી પશ્ચિમ તરફ વહે છે. તે ખંભાતની અખાતથી અને ત્યારબાદ અરબી સમુદ્રમાં સમુદ્રમાં ભળી જાય છે, જે ભરૂચથી 30 કિલોમીટરના અંતરે અંતરે થાય છે.

ભરૂચની અર્થતંત્રનું વિહંગાવલોકન
ભરૂચની અર્થવ્યવસ્થા મોટાભાગે શહેરના ઉદ્યોગો પર આધારિત છે. આ શહેર કપાસ, ખાતરો, ડેરી ઉત્પાદનો, રંગ, કાપડ અને પેઇન્ટ જેવા વિવિધ ઉદ્યોગોથી ભરપૂર છે. મુખ્ય ફોકસ ઉદ્યોગ ક્ષેત્રોમાં કેમિકલ્સ, પેટ્રોકેમિકલ્સ અને હૅરેસ્યુટીકલ્સ, એન્જિનિયરિંગ, બંદરો અને જહાજ નિર્માણ અને ટેક્સટાઇલ્સ છે. તેમાં વેલસ્પન ઓપલ, વિડીયોકોન, રિલાયન્સ, બીએએસએફ, ઓએનજીસી, ગેઇલ વગેરે જેવી ઘણી જાણીતી બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓ પણ છે. નર્મદા નદી અને દરિયાકિનારા પર પણ તેની પરિસ્થિતિને કારણે ભરૂચ હંમેશાં વિકાસ પામ્યો છે.

આમ, કૃષિ અને અન્ય વ્યાપારી પ્રવૃત્તિઓ ભરૂચમાં સમૃદ્ધ થઈ ગઈ છે. કપાસની ખેતી માટે શ્રેષ્ઠ અહીંની જમીનના વિચિત્ર રંગને કારણે, ભરૂચ ક્યારેક કાળા જમીનની જમીન ‘કાનમ પ્રદેશ’ તરીકે પણ ઓળખાય છે. હવે, શહેરમાં રિટેલ સેક્ટરમાં વધારો થયો છે અને ત્યાં નવી શોપિંગ મોલ્સ અને મલ્ટિપ્લેક્સીસ સમગ્ર સ્થાન પર ખુલ્લી છે.

પરંપરાગત રીતે, ભરૂચ સમગ્ર દેશમાં એક સારી રીતે સ્થાપિત બ્રાન્ડ નામ સાથે પીનટ પ્રોસેસિંગ અને માર્કેટિંગ ઉદ્યોગનું કેન્દ્ર રહ્યું છે. તે કપડાંની સુઝ્ની પદ્ધતિની જગ્યા પણ છે અને આ પરંપરાગત આર્ટ ફોર્મ માટે જાણીતી છે. છેલ્લા દશક દરમિયાન પણ, મોટાભાગના વસ્તી આફ્રિકા, યુનાઇટેડ કિંગડમ, યુરોપના ભાગો અને અમેરિકાના યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ જેવા દેશોમાં ખસેડવામાં આવી છે. આના બદલામાં લોકો સ્થાનિક વેપારોમાં આર્થિક રીતે કૂદકો લાવે છે કારણ કે લોકો રજાઓ માટે પાછા ફરે છે અને અહીં તેમની કમાણી ખર્ચ કરે છે. મોડા મોડેથી, આ નિવૃત્ત સ્થળાંતરિત લોકો ભરૂચ પરત ફર્યા છે અને ઇકોનો આપીને નવા ઘરો બનાવ્યાં છે